Panią Ficoń znałam osobiście. Wielokrotnie uświetnialiśmy jej wystawy rzeźbiarskie jako kapela góralska. Utkwiła mi w pamięci jako niezwykle ciepła i otwarta osoba. Zawsze dopisywał jej humor i pogodny nastrój. Napisałam wiersz o jej niecodziennej i niezwykle interesującej pracy którą było rzeźbiarstwo.
Ania Ficoniowo
Ania Ficoniowo, wybitno rzeźbiarka
Tworca samorodny i hardo górolka
Codziynnej roboty nigdy sie nie boła
Rozmaite rzeźby dłotym strugiwała
Z drzewa lipowego figury ciosała
Płaskorzeźby piyknie farbom łozywiała
Piety i Madonny, Jezus Frasobliwy
To rzeźby sakralne, kozdy jakby zywy
Nagrody w konkursak, przaglondy, wystawy
Anie Ficoniowom, powiedły do sławy.
I sześcioro dzieci w trudzie wychłowała
Talynt do rzeźbiynio, trzom z nik przekozała
Wielgi podziw biere, chłodź nie łatwo droga
Teroz rzeźbi w gorze, lo samego Boga.
Niekze wsytkie świontki upytujom w niebie
By nom błogosławił w kozdziuśkij potrzebie.
HISTORIA NIEZWYKŁEJ KOBIETY
Ś.P. ANNA FICOŃ (urodzona 21.07.1938 w Cięcinie – zmarła 2.12.2016 r. w Wieprzu)
– wielokrotnie nagradzana artystka należąca do grona beskidzkich rzeźbiarzy ludowych. W 1978 stała się członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Twórczyni mocno związana z regionem zamieszkania, doświadczona wieloma cierpieniami związanymi z wojną oraz chorobami i śmiercią najbliższych.
Matka sześciorga dzieci (Jan (1958), Andrzej (1961), Marian (1964), Maria (1965), Anna (1970) i Edward (1971)).
Żona rzeźbiarza Jana Ficonia (zmarł w 1979 r. w wieku 46 lat).
Annę Ficoń uznano za jedną z najwybitniejszych rzeźbiarek w regionie Beskidów. Twórczość rzeźbiarską podjęła w 1971 r. Inspiracją była ciekawość i pragnienie wypróbowania swoich sił w dziedzinie, którą zajmował się jej mąż. Nowa pasja Pani Anny w dziedzinie przypisywanej mężczyznom nie uzyskała jednak jego aprobaty. Anna Ficoń nie pobierała nauk rzeźbienia, jej styl był również całkowicie odmienny od prac jej męża. Debitem rzeźbiarskim Pani Ani był przypadkowy udział konkursie rzeźby zorganizowanym przez Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce w 1971 roku, na którym zajęła III miejsce. Kolejnym krokiem artystycznej drogi stał się udział w konkursie „Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich” (1972 r.) zorganizowanym przez Muzeum w Nowym Sączu. Artystka od ostatnich lat życia zajmowała się rzeźbą. Po przedwczesnej śmierci męża, w 1979 roku, twórczość rzeźbiarska i liczne nagrody pomogły artystce wykształcić dzieci oraz utrzymać liczną rodzinę.
Pani Anna była artystką samorodną i autentyczną, niezwykle pracowitą, wrażliwą i skromną oddającą się w dziełach tematyce sakralnej i tradycyjnej.
W stworzonych przez nią pracach dominuje tematyka sakralna: przedstawienia maryjne (Pieta, Madonna), chrystologiczne (Frasobliwy, Ukrzyżowanie), szopki i postaci świętych (m.in. wyrzeźbiła galerię patronów swoich sześciorga dzieci). Sporo uwagi poświęcał także tematowi kobiety wiejskiej. Jej rzeźby urzekają prostotą i niezwykłą siłą wyrazu, w której widać rękę twórczyni. Rzeźby wykonywała w drewnie lipowym, na którym mocno i ekspresyjnie odznaczały się ślady dłuta oraz charakterystyczne czytelne i mocne cięcia. Cechą charakterystyczna, jej prac jest smutny i pełen zatroskania i cierpienia wyraz przedstawianych postaci, oddający trudy życia i doświadczenia autorki. Prace cechują się także mocnym osadzaniem w ludowej tradycji i indywidualizmem. Rzeźbiarka wykonywała pełne rzeźby w postaci figur i kompozycje wielopostaciowe (Święta Rodzina, szopki. Ukrzyżowanie), a także płaskorzeźby. Wiele jej prac zostało przez autorkę pomalowanych (farbami plakatowymi lub emulsyjnymi) zdecydowanymi, a nawet jaskrawymi kolorami podkreślającymi cechy przedstawionych postaci. Część prac pozostawiała w stanie surowym lub pokrywała ich powierzchnię bejcą, lub lakierem.
W pracach rzeźbiarki tętni życie i emocje, a ich tematyka wzbudza podziw, troskę i radość. Każda z prac jest opowieścią, a historia zawarta w drewnie emanuje uczuciami, wprowadzając obserwującego w stan zadumy i refleksji. Anna Ficoń swoimi rzeźbami i całym życiem pokazała, w jak piękny sposób kobieta potrafi pogodzić pasje i obowiązki, dbałość o dom i rodzinę, a także jednocześnie o regionalne obrzędy i wartości tradycyjne (takie jak dbanie o wizerunek Świętych, czy Jezusa Frasobliwego, czy Madonny z dzieciątkiem). Biografia Pani Anny Ficoń to wspaniały przykład niezłomności o wręcz patriotycznym wymiarze.
Pasja i twórczość rzeźbiarki była doceniana na szczeblu zarówno gminnym i powiatowym, jak i również wojewódzkim i ogólnopolskim. Jej prace znajdują się wielu polskich muzeach i kolekcjach prywatnych.
“Rzeźba jest dla mnie wszystkim – zapomnieniem o troskach wszystkich, o zmartwieniach i to jest moje życie…
Żeby nie ta rzeźba moje życie byłoby niczym.”
Anna Ficoń
WYBRANE PRACE:
Rzeźba 1971 (III n.); Przeszłość i teraźniejszość 1973 (I n.); Kopernik 1973 (I n.); Rzeźba ludowa w drewnie 1973, Plastyka obrzędowa. 1973 (III n. ktg szopek); Wielcy Polacy 1975; Wojsko 1975 (prace zakwalifikowane na wyst. pokonkursową); Żeromski 1975 (I n.); Plastyka obrzędowa 1977 (wraz z synem Marianem n. pieniężna za udział); Rolnik 1978; Szopki 1978 (I n. za szopkę w stylu ludowym); Kochanowski 1980; Wisła 1980; Sztuka 1981; TBK 1981 (wyr.); Kolberg 1984; Sztuka 1992 (n.r.); Święci 1994 (wyr.); Szopki 1995 (wyr.); Szopki 2000 (wyr.); Patroni 2002 (wyr.); Zima 2003; KWRLKP 1972, 1975 (II n.), 1978 (n. Specjalna dla Rodziny), 1985 (IV n.); KMS 1982 (wyr.); Przyjaciele Ziemi – Aniołowie 1999, Kielce 2000, NK2001 (n.r.), 2003 (III n.), 2006.
Wystawy:
Uczestniczyła w wielu wystawach zbiorowych i indywidualnych. Jej prace znajdują się w zbiorach Muzeum w Bielsku-Białej, Krakowie, Mysłowicach, Nowym Sączu, Rabce, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, Żywcu oraz w kolekcjach osób prywatnych. Z jej pracami możemy spotkać się wielu w galeriach, muzeach etnograficznych oraz zbiorach prywatnych w kraju i za granicą. Za życia artystki możliwe było zobaczenie prac także w przydomowej ogrodowej galerii – w której znalazły i wizerunki patronów jej dzieci oraz szczególnie bliskie artystce figury Chrystusa Frasobliwego, czy też Matki Boskiej.
Wystawy indywidualne:
– Wystawa rzeźby Anny Ficoń, ROK 1997; Muzeum Hutnictwa i Kuźnictwa w Ustroniu 1998;
– Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej 2003 (z okazji XL TKB); Żywiec 2005.
Końcem 2013 r powstała także książka o Annie Ficoń pt. „Przekraczanie granic Rzeźbiarka Anna Ficoń”, której autora jest Pani Barbara Rosiek z muzeum Miejskiego w Żywcu. Wraz z książką powstał film Jerzego Dudy o życiu i twórczości Anny Ficoń. Książka to nie tylko suche fakty bibliograficzne, ale raczej przejmująca historia – o kobiecie walczącej z przeciwnościami losu i pokonującej bariery społeczne – opowiedziana w taki sposób, aby czytelnik miał możliwość poznania rzeźbiarki takiej, jaką w istocie była, włączając w to jej styl mówienia, humor i pogodę ducha, upór i zaradność, ale i jarzmo cierpień, których nie szczędził jej los.
W 2013 roku Miejskim Muzeum w Żywcu odbyła się promocja tego projektu wydawniczego książki i filmu, a sale wystaw czasowych wypełnił dorobek twórczy rodziny Ficoniów – męża Jana, Anny, i ich synów: Andrzeja i Mariana.
Odznaczenia, nagrody, wyróżnienia:
Anna Ficoń jest laureatką wielu konkursów, wystaw, przeglądów sztuki ludowej, uczestniczyła w wielu plenerach oraz wystawach indywidualnych i zbiorowych. Została uhonorowana Nagrodą za Zasługi dla kultury ludowej im. Oskara Kolberga.
1977 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki z okazji Dnia Działacza Kultury
1979 – Srebrny Krzyż Zasługi
1988 – Order Serca – Matkom Wsi
1996 – Nagroda Wojewody Bielskiego
1997 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
2001 – Zasłużony Działacz Kultury
2001 – Nagroda Starosty Żywieckiego w dowód uznania za zasługi w dziedzinie kultury
2002 – Nagroda im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej
2012 – Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego w dziedzinie kultury
2013 – Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Artystka zdobywała nagrody w licznych konkursach rzeźbiarskich. Można wśród nich wyliczyć takie konkursy jak np.: I nagroda w konkursie „Rzeźba ludowa w drewnie” 1973, I nagroda w „Konkursie na szopkę” 1978,III nagrodę w konkursie „Współczesna Rzeźba Ludowa Karpat Polskich” 1993, czy też nagrody w konkursach: „Rok liturgiczny w Beskidzkiej Sztuce Ludowej” 1992, „Anioły i Diabły” 1993, „Przyjaciele Ziemi – Aniołowie” 1999, „Życie Chrystusa w Sztuce Ludowej” 2000.
Artystka wielokrotnie nagrodzona także podczas Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Żywcu oraz konkursach w ramach „Żywieckich Godów”.
Mieszkała w Wieprzu, góralskiej wiosce leżącej niedaleko Żywca. Z jej sposobu bycia, mowy, zachowania emanowało coś niepowtarzalnego. Jakaś swoista szlachetność, wypływająca zapewne z życiowych doświadczeń tej siedemdziesięciopięcioletniej kobiety. […] Anna Ficoń miała również charakterystyczną dla ludzi gór osobowość. Zawsze była ambitna i niepokorna. Chociaż nie mówiła tego wprost zawsze ceniła sobie samodzielność i niezależność. Emanowała od niej siła, stanowczość, hardość, upór i pewność siebie. Mimo powściągliwości w okazywaniu uczuć ciepłe spojrzenie jasnych oczu i łagodny uśmiech zdradzały serdeczność i czułość. Ta pełna godności twórczyni o wrażliwej artystycznej duszy była jednocześnie zwyczajną wiejską kobietą, realizującą przez całe życie wszystkie przynależne kobietom obowiązki.”
granic Rzeźbiarka Anna Ficoń, 2013 r.)